Архиви на јавното здравје

Том. 14 Бр. 1 (2022): Архиви на јавно здравје
Преглед на литература

Фонолошка свесност кај деца со развојно јазично нарушување

OnlineFirst (English) pdf 135-144 (English)
  • Миле Вуковиќ,
  • Мира Јовановска,
  • Лана Јеркиќ Рајиќ
Миле Вуковиќ
Белградски универзитет – Факултет за специјална едукација и рехабилитација, Србија
Мира Јовановска
ЈЗУ Завод за рехабилитација на слух, говор и глас – Скопје
Лана Јеркиќ Рајиќ
Белградски универзитет – Факултет за специјална едукација и рехабилитација, Србија
ДОИ: https://doi.org/10.3889/aph.2022.6046

Објавено 2022-06-23

Клучни зборови

  • развојно јазично нарушување,
  • фонолошка свесност,
  • типичен јазичен развој,
  • деца

Како да се цитира

1.
Вуковиќ М, Јовановска М, Јеркиќ Рајиќ Л. Фонолошка свесност кај деца со развојно јазично нарушување. Arch Pub Health [Internet]. 2022 Jun. 23 [cited 2024 Jul. 16];14(1). Available from: https://id-press.eu/aph/article/view/6046

Авторско право(c) 2021 Mile Vukovic, Mira Jovanovska, Lana Jerkic Rajic

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Апстракт

Децата со развојно јазично нарушување имаат изменет образец на развојот на јазичната структура. Податоците од литературата сведочат во прилог на доцнење и/или абнормалности во развојот на фонолошката, лексичката, морфолошката и синтаксичката структура, во природата на развојното јазично нарушување (РЈН) сеуште е непозната. Цел на овој труд е врз основа на преглед на литература, на систематски начин да се прикажат и анализираат податоци за фонолошката свесност кај децата со РЈН. Исто така сакавме да истакнеме некои методи на проценка и поттикнување на развојот на фонолошките способности. Резултатите од анализата на податоци од литературата покажуваат дека современите сознанија за фонолошката свесност кај децата со РЈН  воглавно потекнуваат  од компаративните студии на достигнувања на децата со развојнојазично нарушување и деца со типичен развој. Поголемиот број резултати покажуваат дека различните компоненти на фонолошка свесност кај децата со РЈН се развиени во помала мерка во споредба со нивните врсници со типичен развој. Исто така, прикажани се актуелните техники на проценка и истакнато е значењето на превентивните програми за поттикнување на развојот на фонолошката свесност, која претставува важен показател на развојот на читање и пишување и поjава на пречки вo учењето на овие вештини.

OnlineFirst (English) pdf 135-144 (English)

Downloads

Download data is not yet available.

Референци

  1. Torgesen J K, Wagner RK, Rashotte CA. Longitudinal studies of phonological processing and reading. Journal of Learning Disabilities 1994;27(5). DOI: https://doi.org/10.1177/002221949402700503
  2. Sutherland D, Gillon GT. Assessment of phonological representations in children. Language Speech and Hearing Services in Schools 2005; 36: 294–308. DOI: https://doi.org/10.1044/0161-1461(2005/030)
  3. Čolić G. Phonological awareness of children with developmental dysphasia and children with typical language development. Specijalna Edukacija i Rehabilitacija 2015;14(2): 155–168. DOI: https://doi.org/10.5937/specedreh14-8434
  4. Subotić S. Konstrukcija testa fonološke svijesti na srpskom jeziku. Primenjena Psihologija, 2011;4(2): 127–149. DOI: https://doi.org/10.19090/pp.2011.2.127-149
  5. Ivšac Pavliš J, Lenček M. Fonološke vještine i fonološko pamćenje: Neke razlike izmedu djece urednoga jezičnoga razvoja, djece s perinatalnim oštećenjem mozga i djece s posebnim jezičnim teškoćama kao temeljni prediktor čitanja. Hrvatska Revija Za Rehabilitacijska Istrazivanja, 2011; 47(1):1–16.
  6. Milošević N. Fonološka sposobnost i fonološki poremećaji. Visoka škola socijalnog rada. 2019
  7. Ramus F, Marshall CR, Rosen S, Van Der Lely H K J. Phonological deficits in specific language impairment and developmental dyslexia: Towards a multidimensional model. Brain 2013;136 (2): 630–645. DOI: https://doi.org/10.1093/brain/aws356
  8. Vuković M. Afaziologija (Četvrto izdanje). Udruženje logopeda Srbije 2016.
  9. Leonard L B. Children with Specific Language Impairment. MIT Press.1998 DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/1810.001.0001
  10. Vuković M. Afaziologija (Peto izdanje). Planeta print 2019.
  11. Bishop DVM. What causes specific language impairment in children? Current Directions in Psychological Science 2006; 15(5): 217–221. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-8721.2006.00439.x
  12. Vandewalle E, Boets B, Ghesquière P, Zink I. Development of phonological processing skills in children with specific language impairment with and without literacy delay: A 3-year longitudinal study. Journal of Speech, Language, and Hearing Research 2012; 55(4): 1053–1067. DOI: https://doi.org/10.1044/1092-4388(2011/10-0308)
  13. Milošević N, Vuković M. Awareness of rhyme in preschool children with specific language impairment and without language difficultiess. Croatian Journal of Education 2018; 20(2): 237–257. DOI: https://doi.org/10.15516/cje.v20i0.2481
  14. Ščapec K, Kuvač Kraljević J. Rana pismenost kod djece s posebnim jezičnim teškoćama (PJT). Hrvatska Revija za rehabilitacijska istraživanja 2013; 49: 120–134.
  15. Claessen M, Leitão S, Kane R,Williams C. Phonological processing skills in specific language impairment. International Journal of Speech-Language Pathology 2013; 15(5), 471–483. DOI: https://doi.org/10.3109/17549507.2012.753110
  16. Farquharson K, Centanni TM, Franzluebbers C E, Hogan TP. Phonological and lexical influences on phonological awareness in children with specific language impairment and dyslexia. Frontiers in Psychology 2014; 5: 1–10. DOI: https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.00838
  17. Čolić G, Golubović S. Procena nekih elemenata fonološke svesnosti kod dece sa razvojnom disfazijom. U S. Kaljača i M. Nikolić (Ur.), Unapređenje kvalitete života djece i mladih. Udruženje za podršku i kreativni razvoj djece i mladih i Univerzitet u Tuzli, Edukacijsko- rehabilitacijski fakultet. 2014.
  18. Zourou F, Ecalle J, Magnan A, Sanchez M. The fragile nature of phonological awareness in children with specific language impairment: Evidence from literacy development. Child Language Teaching and Therapy 2010;26(3): 347–358. DOI: https://doi.org/10.1177/0265659010369288
  19. Čolić G, Vuković M. Doprinos fonološke i sintaksičke svesnosti u početnom čitanju. Psihološka Istraživanja 2018; 21(1): 75–90. DOI: https://doi.org/10.5937/PsIstra1801075C
  20. Milankov V, Golubović S, Krstić T, Golubović Š. Phonological awareness as the foundation of reading acquisition in students reading in transparent orthography. International Journal of Environmental Research and Public Health 2021; 18(10). https://doi.org/10.3390/ijerph18105440 DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph18105440
  21. McNamara JK, Van Lankveld J, Vervaeke SL, Gutnecht N. An exploratory study of the associations between speech and language difficulties and phonological awareness in preschool children. Journal of Applied Research on Learning 2010; 3(7): 1–9.
  22. Dich N, Cohn A C. A review of spelling acquisition: Spelling development as a source of evidence for the psychological reality of the phoneme. Lingua 2013; 133: 213–229. DOI: https://doi.org/10.1016/j.lingua.2013.04.010
  23. Ramus F, Ahissar M. Developmental dyslexia: The difficulties of interpreting poor performance, and the importance of normal performance. Cognitive Neuropsychology 2012; 29 (1–2), 104–122. DOI: https://doi.org/10.1080/02643294.2012.677420
  24. Čolić G. Rani pokazatelji disleksije i disgrafije [doktorska disertacija, Univerzitet u Beogradu]. NaRDuS. 2018
  25. Robertson C, Salter W. Phonological awareness test - 2:NU. Linguisystems. 2018
  26. Neilson R. Sutherland Phonological Awareness Test: Revised. Language Speech and Literacy Services. 2003
  27. Wagner R K, Torgesen J K, Rashotte CA, Pearson NA. Comprehensive test of phonological processing: CTOPP. Pro-ed Austin, TX. 1999.
  28. Crumrine L, Lonegan H. Pre-literacy Skills Screening: PLSS. PRO-ED. 1999.
  29. Kilpatrick D. Equipped for reading success: A comprehensive, step-by-step program for developing phonemic awareness and fluent word recognition. Casey & Kirsch Publishers 2016.
  30. Golubović S, Ječmenica N, Subotić S, Kobac D. Development of phonological awareness in six to eight years old children. Primenjena Psihologija 2019;12(2):157–182. DOI: https://doi.org/10.19090/pp.2019.2.157-182
  31. Wiig E, Secord W. Emerging literacy and language assessment (ELLA). Super Duper Publications 2006.
  32. Milošević N, Vuković M. Rapid naming in children with specific language impairment and in children with typical language development. Journal of Special Education and Rehabilitation 2017; 18(1–2: 42–54. DOI: https://doi.org/10.19057/jser.2017.18
  33. Kuvač Kraljević J, Lenček M. Test za procjenjivanje predvještina čitanja i pisanja (PredČiP test). Naklada Slap 2012.
  34. Nikolić M, Milenković S. Predlog programa za podsticanje razvoja predveština čitanja u predškolskoj ustanovi. Inovacije u Nastavi 2019; 32(1): 125–138. DOI: https://doi.org/10.5937/inovacije1901125N