Том. 14 Бр. 2 (2022): Архиви на јавно здравје
Јавно здравје

Евалуација на факторите и нивната поврзаност при перцепција на ризикот кај резидентното население во околината на индустриски контаминирани точки

OnlineFirst (English) pdf 5-20 (English)
  • Сандра Костеска,
  • Марија Топузовска-Латковиќ
Сандра Костеска
Институт за акредитација на Република Северна Македонија, Скопје, Република Северна Македонија
Марија Топузовска-Латковиќ
Институт за социолошки и политичко-правни истражувања, Скопје, Република Северна Македонија
ДОИ: https://doi.org/10.3889/aph.2022.6066

Објавено 2022-12-30

Клучни зборови

  • перцепција на ризик,
  • еколошки ризици,
  • еколошко здравје,
  • индустриски контаминирани точки

Како да се цитира

1.
Костеска С, Топузовска-Латковиќ М. Евалуација на факторите и нивната поврзаност при перцепција на ризикот кај резидентното население во околината на индустриски контаминирани точки. Arch Pub Health [Internet]. 2022 Dec. 30 [cited 2024 Dec. 18];14(2):5-20. Available from: https://id-press.eu/aph/article/view/6066

Авторско право(c) 2022 Sandra Kosteska, Marija Topuzovska-Latkovic

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Апстракт

Врската помеѓу загадувањето кое потекнува од индустријата и човековото здравје е од високо значење за јавното здравје. Животот во непосредна близина на индустриски контаминираните точки (ИКТ) и експонираноста на високи концентрации на еколошки полутанти, придружени со нарушени социјални и економски услови, резултира со зголемена појава на заболувања. Од вкупно 16 идентификувани контаминирани точки во Република Северна Македонија, хемиската индустрија во АД ОХИС - Скопје и депонијата со линдан која се наоѓа во непосредна близина, безмалку во сите категоризации правени досега е оценета со највисок еколошки но и јавноздравствен ризик иако никогаш не е правено опсежно истражување на тие аспекти.Главната цел на ова истражување беше да се добијат основни податоци за перцепцијата на ризик на резидентното население кое живее во околината или непосредна близина на ИКТ АД Скопје во скопскиот регион. Методи. Истражувањето беше спроведено со доставување на стандардизиран модифициран прашалник во електронска форма преку електронска пошта и објавен на социјалните мрежи и интернет страницата на скопските општини. Пополнувањето беше анонимно и доброволно.За анализа на резултатите беа користени дескриптивни статистички методи со одредување мерки на централна тенденција и аналитички статистички методи со корелација и Pearson χ2 (хи-квадрат тест) и t-тест за независни примероци и анализа на варијанса. Резултати.Вкупно 220 испитаници доброволно го пополнија прашалникот, од кои поголемиот дел (70%) беа испитаници од женски пол, меѓутоа анализата покажа дека нема сигнификантна разлика меѓу половите во однос на перцепција на ризикот. Според Likert-овата скала, со 95% CI од антропогените извори како најголем ризик со екстремна изложеност испитаниците го чувствуваат загадувањето на воздухот,a со значително до умерено загадувањето на водата, бучавата, отпадот и опасната индустрија.Како три најчести патолошки состојби кои може да се појават при изложеност на контаминирана средина ги сметаат алергиите, респираторните заболувања и канцерот. Возраста, степенот на образование и информираноста за еколошките ризици сигнификантно влијаат на мислењето поврзано со условите на животната средина во која живее резидентното население (p<0,05). Заклучок. Резултатите покажаа дека резидентното население во експонираниот скопски регион има високо ниво на перцепција и е чувствително на влијанието на еколошките ризици од антропоген и природен карактер и смета дека постои директна поврзаност помеѓу експозицијата и влијанието на еколошката средина врз здравствената состојба. Исто така, може да се заклучи дека социоекономските карактеристики (пол, возраст, степен на образование) и когнитивните фактори имаат влијание врз нивото на перцепција на ризиците.

OnlineFirst (English) pdf 5-20 (English)

Downloads

Download data is not yet available.

Референци

  1. Barker DJP. The origins of the developmental origins theory. J Intern Med 2007; 261: 412–417. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1365-2796.2007.01809.x
  2. Prüss-Üstün A, Wolf J, Corvalán C, Bos R, Neira M. Preventing disease through healthy environments: A global assessment of the burden of disease from environmental risks, 2nd ed.; World Health Organization: Geneva, Switzerland, 2016; ISBN 978-92-4- 156519-6.
  3. Fleming TP, Watkins AJ, Velazquez MA, Mathers JC, Prentice AM et al. Origins of lifetime health around the time of conception: Causes and consequences. Lancet 2018; 391: 1842–1852. DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)30312-X
  4. MOEPP. National plan for waste management 2009-2015 of the Republic of Macedonia. 2008.
  5. Stafilov T, Peeva L, Nikov B, De Koning A. Industrial hazardous waste in the Republic of Macedonia. Applied Environmental Geochemistry – Anthropogenic İmpact on Human Environment in the SE Europe, Ljubljana, Proceedings Book (ŠAJN, R., ŽİBERT, G. & ALİJAGİĆ, J., (Eds.)), 2009, ISBN 978-961-6498-18-0, 108-112.
  6. Stafilov T. Environmental pollution with heavy metals in the Republic of Macedonia.– Contributions, Section of Natural, Mathematical and Biotechnical Sciences MASA 2014;35(2): 81–119. DOI: https://doi.org/10.20903/csnmbs.masa.2014.35.2.57
  7. Bloemen ЈThH. Biomonitoring of Macedonia. Report on the Twining project MK 12 IB EN 01 – Further strengthening the capacities for effective implementation of the acquis in the field of air quality, Report no.1, 2016; p. 20.
  8. Industrial Contaminated Sites (“hotspots”) National Waste Management Plan and Feasibility Studies. Contract No.: 01/MAC05/05/002. Ref. No.: EUROPEAID/115138/D/SV/MK.
  9. European Environment Agency, Human Activities, https://www.eea.europa.eu/publications/92-827-5122-8/page011.html.
  10. WHO European Centre for Environment and Health. Healthy Environments for Healthier People. 2018, eceh-eng.pdf (who.int).
  11. Dettori M, Pittaluga P, Busonera G, Gugliotta C, Azara A, Piana A, et al. Environmental risks perception among citizens living near industrial plants: A cross-sectional study. Int J Environ Res Public Health 2020; 17: 4870. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph17134870
  12. FischhoffB, AnnB, MarilynJQ. Risk perception and communication. Annu Rev Public Health 1993; 14: 183–203. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.pu.14.050193.001151
  13. Ropeik D. Risk perception in toxicology-part I: Moving beyond scientific instincts to understand risk perception. Toxicol Sci 2011; 121: 1–6. DOI: https://doi.org/10.1093/toxsci/kfr048
  14. Crawford-Brown DJ. Risk-Based Environmental Decisions: Methods and Culture; Kluwer Academic Publishers: New York, NY, USA, 1999. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-4615-5227-7
  15. Slovic P. Perception of risk. Science 1987; 236: 280–285. DOI: https://doi.org/10.1126/science.3563507
  16. Slovic P. Perceived Risk, Trust and Democracy. In The Perception of Risk; Slovic, P., Ed.; Earthscan: London, UK, 2000; pp. 316–326.
  17. LeiserowitzGF, WeberEU, HseeCK, Welch N. Risk as feeling. Psychol.Bull 2001; 127: 267–286. DOI: https://doi.org/10.1037/0033-2909.127.2.267
  18. Epstein S. Integration of the cognitive and the psychodynamic unconscious. AmPsychol 1994; 49: 709–724. DOI: https://doi.org/10.1037/0003-066X.49.8.709
  19. Aven T, RennO. Risk Management and Governance; Springer Verlag: New York, NY, USA, 2010. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-642-13926-0
  20. Slovic P, WeberEU. Perception of risk posed by extreme events. In Proceedings of the Conference on Risk Management Strategies in an Uncertain World, New York, NY, USA, 12–13 April 2002.
  21. Grendstand G. Grid-group theory and political orientations: Effects of cultural biases in Norway in the 1990s. Scand Polit Stud 2000; 23: 217–244. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-9477.00037
  22. Fischhoff B, WatsanS, HopeC. Defining risk. Policy Sci 1984; 77: 123–139. DOI: https://doi.org/10.1007/BF00146924
  23. Sjoberg L, Drottz-Sjoberg BM. Risk Perception of nuclear waste: Experts and the Public; Risk Perception Report 16; Center for Risk Research: Stockholm School of Economics, Stockholm, Sweden, 1994.
  24. Kasperson RE, Renn O, Slovic P, Brown HS, Emel J, Goble R, Kasperson JX, Ratick S. The social amplification of risk: A conceptual framework. Risk Anal 1988; 8: 177–188. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.1988.tb01168.x
  25. Weber EU. Decision and Choice: Risk, Empirical Studies. In International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences; Smelser, N.J., Baltes, P.B., Eds.; Elsevier Science Limited: Oxfords, UK, 2001; pp.13347–13351. DOI: https://doi.org/10.1016/B0-08-043076-7/00634-3
  26. Paolo L, Perkins C, Lyons M. Health risk perception and environmental problem: Findings from ten case studies in the North West of England; Summary Report; Faculty of Health and Applied Social Sciences: Liverpool John Moores University, Liverpool, UK, 2009.
  27. Gregory R, MendelsohnR. Perceived risk, dread, and benefits. Risk Anal 1993; 1: 259–264. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.1993.tb01077.x
  28. Dosman DM, Admowicz WL, Hrudey SE. Socioeconomic determinants of health and food safety-related risk perceptions. Risk Anal 2001; 21: 307–317. DOI: https://doi.org/10.1111/0272-4332.212113
  29. Mudu P, Terracini B, Martuzzi M. Human health in areas with industrial contamination.WHO Regional Office for Europe, Copenhagen, 2014.
  30. Likert R. A technique for the measurement of attitudes; Columbia University: New York, NY, USA, 1932.
  31. Johnson T. Environmentalism and NIMBYism in China: Promoting a rules-based approach to public participation. Environ Politics 2010; 19: 430–448. DOI: https://doi.org/10.1080/09644011003690914
  32. Flynn J, Slovic P, Mertz C. Gender, race, and perception of environmental health risks. Risk Analysis. 1994; 14(6):1101–1108. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.1994.tb00082.x
  33. Signorino G, Beck E. Risk perception survey in two high-risk areas. Pierpaolo Mudu; Benedetto Terracini; Marco Martuzzi. Human health in areas with industrial contamination, World Health Organization – Europe. 2014; pp.232-245.
  34. Carducci AL, Fiore M, Azara A, Bonaccorsi G, Bortoletto M, Caggiano G, et al. Environment and health: Risk perception and its determinants among Italian university students. Sci Total Environ 2019. DOI: https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2019.07.201
  35. Ozdemir ED, Sener S. The impact of higher education on environmental risk perceptions. China USA Bus Rev Sep. 2016; 15: 459–471. DOI: https://doi.org/10.17265/1537-1514/2016.09.005
  36. Porta D, Milani S, Lazzarino AI, Perucci CA, Forastiere F. Systematic review of epidemiological studies on health effects associated with management of solid waste. Environ Health 2009;8:60. DOI: https://doi.org/10.1186/1476-069X-8-60
  37. Ashworth DC, Elliott P, Toledano MB. Waste incineration and adverse birth and neonatal outcomes: a systematic review. Environ Int 2014;69:120 –32. DOI: https://doi.org/10.1016/j.envint.2014.04.003
  38. Golini MN, Ancona C, Badaloni C, Forastiere F. Morbidity in a population living close to urban waste incinerator plants in Lazio region (Central Italy): a retrospective cohort study using a before-after design. Epidemiol Prev 2014;38(5):323 –34.
  39. BenaA, Gandini M, CadumE, Procopio E, SalaminaG, Orengia M, FarinaE. Risk perception in the population living near the Turin municipal solid waste incineration plant: survey results before start-up communication strategies. BMC Public Health2019; 19:483. DOI: https://doi.org/10.1186/s12889-019-6808-z
  40. Salvati P, Bianchi C, Fiorucci F, Giostrella P, Marchesini I, Guzzetti F. Perception of flood and landslide risk in Italy: a preliminary analysis. Nat Hazards Earth Syst Sci 2014;14:2589 –603. DOI: https://doi.org/10.5194/nhess-14-2589-2014
  41. Cavazza N, Rubichi S. Ways of thinking about the incinerator: a typology of citizens’ mindsets. Soc Sci J. 2014;51:422 –430. DOI: https://doi.org/10.1016/j.soscij.2013.10.008
  42. Janmaimoоl P, Watanabe T. Evaluating determinants of environmental risk perception for risk management in contaminated sites. IntJ Environ Res Public Health 2014; 11: 6291-6313. DOI: https://doi.org/10.3390/ijerph110606291