Архиви на јавното здравје

Том. 7 Бр. 1 (2015): Архиви на јавно здравје
Јавно здравје

Здравствени ризици при изложеност на азбест во животната средина - преглед на литературата и состојба во Rепублика Mакедонија

PDF
  • Јордан (Jordan) Минов (Minov),
  • Јованка (Jovanka) Караџинска Бислимовска (Karadzinska Bislimovska),
  • Гордана (Gordana) Ристовска (Ristovska)
Јордан (Jordan) Минов (Minov)
Institute of Occupational Health of Republic of Macedonia, WHO Collaborating center,
Јованка (Jovanka) Караџинска Бислимовска (Karadzinska Bislimovska)
Институт за медицина на трудот на Република Македонија Колаборативен Центар на СЗО (Institute of Occupational Health of Republic of Macedonia, WHO Collaborating center)
Гордана (Gordana) Ристовска (Ristovska)
Институт за јавно здравје на Република Македонија (Institute of public health of Republic of Macedonia)

Објавено 2017-07-01

Како да се цитира

1.
Минов (Minov) Јордан (Jordan), Караџинска Бислимовска (Karadzinska Bislimovska) Јованка (Jovanka), Ристовска (Ristovska) Гордана (Gordana). Здравствени ризици при изложеност на азбест во животната средина - преглед на литературата и состојба во Rепублика Mакедонија. Arch Pub Health [Internet]. 2017 Jul. 1 [cited 2024 Jul. 16];7(1):5-12. Available from: https://id-press.eu/aph/article/view/949
Известување за авторско право

Апстракт

Интернационалната агенција за иÑтражување на ракот (IARC) во 2009 година ги клаÑифицира Ñите форми на азбеÑÑ‚ како Ñигурни хумани канцерогени (група 1) за ракот на белите дробови, мезотелиомот на плеврата, како и за ракот на ларинкÑот и овариумот. Целта на трудот е да Ñе изврши евалуација на доÑтапните научни докази за изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина и болеÑтите поврзани Ñо изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина во Ñветот и во Македонија.

Материјал и методи: Прегледани Ñе научните докази презентирани во публукувани трудови доÑтапни во елeктронÑките бази на податоци (PubÐœed, Web of Science), документи на СЗО поврзани Ñо азбеÑÑ‚, објавени резултати од проектите од овој домен, уÑмени Ñоопштенија од екÑперти од овој домен. Избраните трудови Ñе прегледани и групирани Ñпоред видот на изложеноÑта во животната Ñредина.

Резултати: Околу 10% од малигните мезотелиоми на плеврата кај мажите и околу 40% од малигните мезотелиоми кај жените Ñе должат на изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина. ОÑум проценти од евидентираните мезотелиоми Ñе утврдени кај членови на ÑемејÑтвата на работници изложени на азбеÑÑ‚ (парапрофеÑионална изложеноÑÑ‚) и 31% кај лица коишто живееле на половина милја оддалеченоÑÑ‚ од некој азбеÑтен погон. Инциденцијата на мезотелиом на плеврата кај лицата кои ÑамоÑтојно ги реновирале куќите/Ñтановите во периодот 2000-2004 год. била околу 13 пати повиÑока, а во периодот 2005-2008 год. дури 44 пати повиÑока во Ð¾Ð´Ð½Ð¾Ñ Ð½Ð° неговата инциденција региÑтрирана во периодот 1980-1984 год. во Западна ÐвÑтралија. Во Македонија нема доÑтапни податоци за лица Ñо болеÑти предизвикани од изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ при реновирање/одржување на Ñвоите Ñтанови/куќи или пак на ÑопÑтвено реновирање/одржување. Евиденцијата на овие болеÑти не е на задоволително ниво поради проблемите во начинот на Ñобирање на податоци од инÑтитуциите каде што тие Ñе дијагноÑтицираат и третираат, па затоа не е познат бројот на лицата Ñо болеÑÑ‚ предизвикани од азбеÑÑ‚ како резултат на изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во работната или во животната Ñредина. Врз оÑнова на податоците од ÑтатиÑтиката за морталитет може да Ñе добијат податоци за бројот на умрени од мезотелиом, и таа бројка Ñе движи од 1 во 2006 година, 6 во 2009, до 3 во 2014 година.

Заклучок: ÐктивноÑтите наÑочени кон болеÑтите предизвикани од изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина треба да вклучат две целни групи, а тоа Ñе лицата Ñо претходна и Ñо актуелна изложеноÑÑ‚ на азбеÑÑ‚ во животната Ñредина. Во Република Македонија изработена е и уÑвоена Ðационална програма за елиминирање на болеÑтите предизвикани од азбеÑÑ‚, но Ñледен чекор е нејзина имплементација.

PDF

Downloads

Download data is not yet available.

Референци

  1. Rom WN, editor. Environmental and Occupational Medicine,
  2. th ed. New York: Lippincott Williams & Wilkins;
  3. pp. 299-316.
  4. Occupational health: asbestos-related diseases (Outline
  5. for the development of national programmes for elimination
  6. of asbestos-related diseases. Geneva: World
  7. Health Organization; 2013.
  8. A practical guide on best practices to prevent or minimize
  9. asbestos risks. Geneva: International Labour Organization;
  11. Asbestos: elimination of asbestos-related diseases. Geneva:
  12. World Health Organization; 2013.
  13. A practical guide on best practices to prevent or minimize
  14. asbestos risks. Geneva: International Labour Organization;
  16. Ðационален профил за азбеÑÑ‚ на Ð . Македонија.
  17. Скопје: ИнÑтитут за медицина на трудот на Ð . Македо-
  18. нија– Колаборативен центар на СЗО; 2014.
  19. Ðационална годишна програма за јавно здравје на Ð .
  20. Македонија за 2015 год. Сл. веÑник на Ð Ðœ бр. 195/14.
  21. A review of human carcinogens. Part C: Arsenic, metals,
  22. dusts, and fibres. Lyons: International Agency for
  23. Research on Cancer; 2009.
  24. National programmes for elimination of asbestos-related
  25. diseases: review and assessment. Copenhagen:
  26. WHO Regional Office for Europe; 2012.
  27. Peto J, Decarli A, La Vecchia C, et al. The European
  28. mesothelioma epidemic. Br J Cancer. 1999; 79: 666-672.
  29. Robinson BW, Musk AW, Lake RA. Malignant mesothelioma.
  30. Lancet 2005; 366: 397-408.
  31. Rushton L, Hutchings SJ, Fortunato L, et al. Occupational
  32. cancer burden in Great Britain. Br J Cancer
  33. ; 107 (1): 53-57.
  34. Vudrag M, Kostnapfel Rihtar T, Vegnuti M. Mesothelioma
  35. risk associated with asbestos production in Slovenia.
  36. Arh Hig Rada Toksikol 2010; 61: 45-52.
  37. Landrigan PJ. The third wave of asbestos disease: exposure
  38. to asbestos in place. Public health control. Ann
  39. NY Acad Sci1991; 643: xv-xvl.
  40. Hansen J, de Klerk NH, Musk AW, et al. Environmental
  41. exposure to crocidolite and mesothelioma: exposureresponse
  42. relationship. Am J Respir Crit Care Med 1998;
  43. : 69-75.
  44. Magnani C, Agudo A, Biggeri A, et al. Multicentric study
  45. on malignant pleural mesopthelioma and non-occupational
  46. exposure to asbestos. Br J Cancer 2000; 83:
  47. -111.
  48. Reid A, Heyworth J, de Klerk NH, Musk B. Cancer incidence
  49. among women and girls environmentally and
  50. occupationally exposed to blue asbestos in Wittenoom,
  51. Western Australia. Int J Cancer 2008; 122: 2337-2344.
  52. Olsen N, Franklin PJ, Reld A, et al. Increasing incidence
  53. of malignant mesothelioma after exposure to asbestos
  54. during home maintenance and renovation. MJA
  55. ; 195 (5): 271-274.
  56. Bourdes V, Boffetta P, Pisani P. Environmental exposure
  57. to asbestos and risk of pleural mesothelioma: review
  58. and meta-analysis. Eur J Epidemiol 2000; 16: 411-417.
  59. The Human and Financial Burden of Asbestos in the
  60. WHO European Region. Copenhagen: WHO Regional
  61. Office for Europe; 2013.
  62. Speranskaya O, Tsyguleva O, Astanina L. Asbestos:
  63. Realities, Problems and Recommendations. Astana-
  64. Kiev-Moscow, 2008.
  65. Newhouse ML, Thompson H. Mesothelioma of pleura
  66. and peritoneum following exposure to asbestos in the
  67. London area. Br J Ind Med 1965; 22: 261-269.
  68. Kurumatani N, Kumagai S. Mapping the risk of mesothelioma
  69. due to neighborhood asbestos exposure. Am J
  70. Respir Crit Care Med 2008; 178: 624-629.
  71. Terracini B. Yokohama Declaration for fair and equal
  72. compensation for all asbestos victims and their families.
  73. Int J Environ Occup Health 2008; 14 (1): 67.
  74. KUBOTA's Response to the Issue of Asbestos. Available
  75. from: www.kubota-global.net (Accessed 09.12.2015).
  76. Australian Mesothelioma Registry. Available from:
  77. www.mesothelioma-australia.com (Accessed:
  78. 12.2015).
  79. Baum S, Hassan R. Home owners, home renovation
  80. and residential mobility. J Sociol 1999; 35: 23-41.
  81. Magnani C, Dalmasso P, Biggeri A, et al. Increased risk
  82. of malignant mesothelioma of the pleura after residential
  83. or domestic exposure to asbestos: a case-control
  84. study in Casale Monferrato, Italy. Environ Health
  85. Perspect 2001; 109: 915-919.
  86. Rake C, Gilham C, Hatch J, et al. Occupational, domestic
  87. and environmantal mesothelioma risk in British
  88. population: a case-control study. Br J Cancer 2009;
  89. : 1175-1183.
  90. Park E-K, Yates DH, Hyland RA, Johnson AR. Asbestos
  91. exposure during home renovation in New South Wales.
  92. MJA 2013; 199 (6): 410-413.
  93. ЛиÑта на забрани и ограничувања за употреба на хе-
  94. микалии. Сл. веÑник на Ð Ðœ бр. 57/11.
  95. Закон за управување Ñо отпад. Сл. веÑник на Ð Ðœ бр.
  96. /04.
  97. Правилник за начин на поÑтапување на отпад од аз-
  98. беÑÑ‚ и Ñо производи што Ñодржат азбеÑÑ‚. Сл. веÑник
  99. на РМ бр. 89/06.
  100. Закон за евиденции во облаÑта на здравÑтвото.
  101. Скопје: Сл. веÑник на Ð Ðœ бр. 20/09.
  102. Правилник за видот, начинот и обемот на здравÑÑ‚-
  103. вените прегледи на вработените. Скопје: Сл. веÑник
  104. на РМ бр. 171/10.
  105. Уредба за видот, начинот, обемот и ценовникот на
  106. здравÑтвените прегледи на вработените. Скопје: Сл.
  107. веÑник на Ð Ðœ бр. 60/13.
  108. Правилник за минимални барања за безбедноÑÑ‚ на
  109. вработените од ризиците поврзани Ñо изложување
  110. на азбеÑÑ‚ при работа. Скопје: Сл. веÑник на Ð Ðœ бр.
  111. /09.