Том. 13 Бр. 2 (2021): Архиви на јавно здравје
Јавно здравје

Проценка на епидемиолошката состојба и оптовареноста со COVID-19 на глобално, регионално и национално ниво

OnlineFirst (English) PDF (English)
  • Aferdita Kurti-Karameta,
  • Фимка Тозија
Aferdita Kurti-Karameta
Национален институт за јавно здравје, Приштина, Косово
Фимка Тозија
Институт за јавно здравје на Република Северна Македонија; Универзитет Св. Кирил и Методиј во Скопје, Медицински факултет, Република Северна Македонија
ДОИ: https://doi.org/10.3889/aph.2021.6004

Објавено 2021-11-20

Клучни зборови

  • COVID-19,
  • SARS-CoV-2,
  • проценка,
  • епидемиолошка состојба,
  • оптовареност

Како да се цитира

1.
Kurti-Karameta A, Тозија Ф. Проценка на епидемиолошката состојба и оптовареноста со COVID-19 на глобално, регионално и национално ниво . Arch Pub Health [Internet]. 2021 Nov. 20 [cited 2024 Dec. 18];13(2):5-16. Available from: https://id-press.eu/aph/article/view/6004

Авторско право(c) 2021 Aferdita Kurti-Karameta, Fimka Tozija

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Апстракт

Тековната пандемија со корона вирус од 2019г.(COVID-19) е инфективно заболување предизвикано од новооткриениот корона вирус 2 кој предизвикува  тежок акутен респираторен синдром (Severe Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2 (SARS-CoV-2). Глобалниата оптовареност со COVID-19 се карактеризира со голема варијабилност во стапката на смртност во државите. Предложени се неколку можни објаснувања, но не е јасно дали оваа варијабилност се должи на единствен доминантен фактор или на повеќе причини. Целта на овој труд беше да се презентира и анализира епидемиолошката состојба и оптовареноста со  пандемијата COVID-19 во Косово и да се спореди со другите земји во Европа и светот. Материјал и методи: Јавноздравствен пристап и прегледот на документи се применети за да се презентира и анализира трендот на избраните епидемиолошки индикатори за COVID-19 врз основа на податоци од повеќе извори, како и епидата на СЗО и преглед на литература. Проценката на епидемиолошката состојба во земјите-членки на ЕУ/ЕЕА беше направена со користење на податоците за следење, рутински собрани од ECDC. Беа користени официјални медицински извештаи од Националниот институт за јавно здравје, други релевантни здравствени институции; Државниот завод за статистика и Министерството за здравство на Косово. Резултати: Според ECDC заклучно со 11 февруари 2021 година, во светот пријавени се 106.472.660 случаи на COVID-19 (во согласност со применетите дефиниции на случаи и стратегии за тестирање во погодените земји), вклучително и 2.323.103 смртни случаи. Пријавени се случаи со COVID-19 од: Африка: 3.673.181 случаи, Азија: 20.438.608 случаи, Европа: 34.681.426 случаи, Америка: 47.620.931 случаи; Океанија: 57 809 случаи, други: 705 случаи. Пријавени се смртни случаи од: Африка 95.128 смртни случаи, Азија 343.886, Америка 1.107.066, Европа 775.883, Океанија 1.210 и други 6 смртни случаи. Во Косово од 13 март 2020 година до 15 февруари 2021 година пријавени се 64.298 случаи на COVID-19 и 1.534 смртни случаи. Апсолутните вредности на индикаторите остануваат високи во сите земји во Европа, вклучително и оние со стабилни или трендови на опаѓање, што укажува дека трансмисијата е сè уште широко распространета. Текот на епидемијата во следните месеци ќе биде одреден од рамнотежата помеѓу четири фактори, со можни  различни исходи: континуирано зголемување на вакцинацијата, сезонско намалување, ширење на новите варијанти на вирусот и зголемено однесување што придонесува за преносот на COVID-19. Заклучок: Наодите од овој труд можат да помогнат да се развијат политики и интервенции засновани на докази во Косово, за проценка на ризик за COVID-19 и заштита на општата популација и особено на ранливите групи со поголем ризик од COVID 19.

OnlineFirst (English) PDF (English)

Downloads

Download data is not yet available.

Референци

  1. COVID-19 Coronavirus Pandemic. Coronavirus-Worldometer website. https://www.worldometers.info/coronavirus/. Accessed November 1, 2020.
  2. Burke RM, Midgley CM, Dratch A, Fenstersheib M, Haupt T, Holshue M, et al. Active moni-toring of persons exposed to patients with confirmed COVID19 — United States, January–February 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2020. DOI: https://doi.org/10.15585/mmwr.mm6909e1
  3. Ong SWX, Tan YK, Chia PY, Lee TH, Ng OT, Wong MSY, et al. Air, Surface Environmental, and Personal Protective Equipment Contamination by Severe Acute Respiratory Syndrome Co-ronavirus 2 (SARS-CoV-2) From a Symptomatic Patient. JAMA. 2020. Epub 2020/03/05. DOI: https://doi.org/10.1001/jama.2020.3227
  4. Lauer SA, Grantz KH, Bi Q, Jones FK, Zheng Q, Meredith HR, et al. The incubation period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) from publicly reported confirmed cases: estimation and application. Ann Intern Med 2020. Epub 2020/03/10. DOI: https://doi.org/10.1101/2020.02.02.20020016
  5. Liu Y, Yan LM, Wan L, Xiang TX, Le A, Liu JM, et al. Viral dynamics in mild and severe cas-es of COVID-19. Lancet Infect Dis 2020. Epub 2020/03/23. DOI: https://doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30232-2
  6. Yee J, Kim W, Han JM et al. Clinical manifestations and perinatal outcomes of pregnant women with COVID-19: a systematic review and meta-analysis. Sci Rep 2020;10:18126 DOI: https://doi.org/10.1038/s41598-020-75096-4
  7. Ceccarelli M, Berretta M, Venanzi Rullo E, Nunnari G, Cacopardo B. Differences and similari-ties between Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS)-CoronaVirus (CoV) and SARS-CoV-2. Would a rose by another name smell as sweet? Eur Rev Med Pharmacol Sci 2020;24(5):2781-2783.
  8. Centers for Disease Control. Available at https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/symptoms-testing/symptoms.html Accessed on 1 September 2020.
  9. Wathelet M, Duhem S, Valva G et al. Factors associated with mental health disorders among university students in france confined during the COVID-19 pandemic.JAMA Network Open; October 23, 2020). DOI: https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2020.25591
  10. Reynolds M. What is coronavirus and how close is it to becoming a pandemic?. Wired UK. ISSN 1357-0978.
  11. Bigiani L, Bigiani S, Bigiani A. How to minimize the impact of pandemic events: lessons from the COVID-19 crisis. Int J Health Policy Manag 2020;9(11):469–474. DOI: https://doi.org/10.34172/ijhpm.2020.115
  12. Stockman LJ, Bellamy R, Garner P. SARS: systematic review of treatment effects. PLoS Med 2006;3(9):e343. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pmed.0030343
  13. Jeyanathan M, Afkhami S, Smaill F. et al. Immunological considerations for COVID-19 vaccine strategies. Nat Rev Immunol 2020; 20:615–632. DOI: https://doi.org/10.1038/s41577-020-00434-6
  14. https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-emergencies/coronavirus-covid-19 Accessed on 31st October 2020.
  15. https://www.burden-eu.net/news/latest-news/212-publication-of-a-burden-eu-guide-on-calculating-covid-19-dalys?idU=1 Accessed on 21st October 2020.
  16. Thonmoy Dey, Ankit Sinha.Ethnicity and COVID-19 - A commentary on “World Health Oga-nization declares global emergency: A review of the 2019 novel coronavirus (COVID-19)” (Int J Surg 2020;76:71-6). DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijsu.2020.03.002
  17. John Hopkins.The Center for Systems Science and Engineering. Available at https://www.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6 Accessed on 25 January 2021.
  18. ECDC. Available at https://www.ecdc.europa.eu/en/geographical-distribution-2019-ncov-cases Accessed on 3rd February 2021.
  19. WHO. Available at https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---12-october-2020 Accessed on 31st October 2020.
  20. ECDC. COVID-19 Country overview. Available at https://covid19-country-overviews.ecdc.europa.eu/ Accessed on 3rd February 2021.
  21. Institute for Health Metrics and Evaluation. COVID-19 Results Briefing WHO. European Re-gion. (Available at https://covid19.healthdata.org/global?view=total-deaths&tab=trend Ac-cessed on 28th February 2021)
  22. https://www.worldometers.info/coronavirus/country/macedonia/ Accessed on 26th January 2021.
  23. https://en.wikipedia.org/wiki/2020_coronavirus_pandemic_in_Kosovo Accessed on 10th Sep-tember 2020.
  24. https://exit.al/en/2021/01/26/kosovo-covid-19-update-26-january-5-deaths-288
  25. OECD. The COVID-19 Crisis in Kosovo. 31st January 2021. (Available at https://www.oecd.org/south-east-europe/COVID-19-Crisis-in-Kosovo.pdf Accessed on Febru-ary 5th)
  26. ECDC. Available at:https://www.ecdc.europa.eu/en/geographical-distribution-2019-ncov-cases Accessed on February 5th 2021.
  27. SOM. Returning to theworkplace after theCOVID-19 lockdownA toolkit. (Available at https://alama.org.uk/wp-content/uploads/2020/05/Returning_to_the_workplace_COVID-19_toolkit_FINAL.pdf Accessed on 28th February 2021)