Архиви на јавното здравје

Том. 16 Бр. 1 (2024): Arch Pub Health
Јавно здравје

Дијабетес во Република Северна Македонија: епидемиологија и економско оптоварување, 2018-2021

Online First (English)
  • Вјоса Речица,
  • Зорица Наумовска
Вјоса Речица
Институт за јавно здравје на Република Северна Македонија, Скопје, Република Северна Македонија
Зорица Наумовска
Фармацевтски факултет, Универзитет “Св. Кирил и Методиј” во Скопје, Република Северна Македонија
ДОИ: https://doi.org/10.3889/aph.2024.6117

Објавено 2024-04-16

Клучни зборови

  • дијабетес,
  • морталитет,
  • морбидитет,
  • трошоци за здравствена заштита

Како да се цитира

1.
Речица В, Наумовска З. Дијабетес во Република Северна Македонија: епидемиологија и економско оптоварување, 2018-2021. Arch Pub Health [Internet]. 2024 Apr. 16 [cited 2024 Jul. 16];16(1). Available from: https://id-press.eu/aph/article/view/6117

Авторско право(c) 2024 Vjosa Recica, Zorica Naumovska

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

Апстракт

Дијабетесот е хронична, метаболична болест со хипергликемија предизвикана од промени во инсулинската секреција, дејството на инсулинот или и на двата фактора, што резултира со нарушување на физиолошката функција на многу органи и нивно потенцијално откажување, што, пак, резултира со намалување на квалитетот на животот на пациентите, зголемување на медицинските трошоци, намалување на  продуктивноста и прерана смртност кај пациентите со дијабетес. Главна цел на студијата е презентација на епидемиолошки податоци за дијабетесот, евалуација на компликации поврзани со болеста и економско оптоварување од дијабетесот во Република Северна Македонија. Материјали и методи: Спроведена е ретроспективна епидемиолошка студија базирана на податоци за преваленција од Регистарот за дијабетес во Република Северна Македонија, како и податоци од примарни и специјализирани здравствени центри. Ги комбинира демографијата на населението во нашата земја во 2021 година со епидемиолошки податоци за дијабетес, како и трошоци за здравствена заштита поврзани со дијабетес добиени од СЗО, Институтот за здравствена метрика и евалуација и Националниот фонд за здравствено осигурување. Резултати: Стапката на инциденција на дијабетес тип 1 (Т1ДМ) во Република Северна Македонија е претставена со 1,21%ооо новодијагностицирани во 2018 година и 2,8%ооо во 2021 година со највисока утврдена стапка кај возрасната група на млади од 10-14 години (12,4%оо) во 2021 година. Во временскиот период 2018-2021 година, стапката на инциденција на пациенти со дијабет тип 2  (Т2ДМ) исто така се зголемила од 323,3%ооо на 355,5%ооо, додека стапката на преваленција се зголемила од 5554,4%ооо на 6549,3%ооо. Највисоките стапки на преваленција за T2DM анализирани според возраста беа забележани во возрасните групи помеѓу 55 и 79 години. Највисока стапка на компликации поврзани со дијабетес во Северна Македонија се компликации на периферната циркулација, по што следуваат кетоацидоза, невролошки компликации, офталмолошки компликации, дијабетична кома и повеќекратни компликации. Процентот на рецепти за лекови за намалување на гликозата во крвта (кај пациенти што не се на инсулин) во нашата земја се зголемил од 7,3% во 2018 година на 7,6% во 2020 година, додека трошоците за обезбедување средства за третман на дијабетес во 2021 година за пациенти на инсулинска терапија изнесувале приближно 13.457.50 ,62 американски долари. Пресметаниот товар на дијабетес мелитус и дијабетични компликации во Република Северна Македонија изнесува 42.806,59 disability-adjusted life-years (години на животот приспособени на неспособност/попреченост) (DALYs). Заклучоци: Стапките на дијабетес се зголемуваат во светот, како и во Република Северна Македонија. Оваа епидемиолошка студија е солидна основа за имплементација на националната стратегија за дијабетес и ќе придонесе во ефективно планирање и евалуација на сите аспекти на контролата на дијабетесот во Република Северна Македонија.

Online First (English)

Downloads

Download data is not yet available.

Референци

  1. American Diabetes Association. Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabetes Care. 2014 Jan 1;37(Suppl 1):S81-S90. DOI: 10.2337/dc14-S081.
  2. World Health Organization. Global Report on Diabetes; WHO: Geneva, Switzerland, 2017.
  3. Report of a WHO Consultation. Geneva, Switzerland: World Health Organization; 1999.
  4. American Diabetes Association. Classification and Diagnosis of Diabetes: Standards of Medical Care in Diabetes—2021. Diabetes Care. 2021;44(Suppl. 1): S15-S33. DOI: 10.2337/dc21-ad09.
  5. Donath MY, Meier DT, Böni-Schnetzler M. Inflammation in the pathophysiology and therapy of cardiometabolic disease. Endocrine Reviews 2019; 40(4): 1080-1091. DOI: 10.1210/er.2019-00002.
  6. The Effect of Insulin on the Alpha-Cell Response to Hyperglycaemia in long-standing alloxan diabetes. PMC333086.
  7. Hu FB, Manson JE, Stampfer MJ, et al. Diet, lifestyle, and the risk of type 2 diabetes mellitus in women. N Engl J Med. 2001; 345:790–797.
  8. Guilherme A, Virbasius JV, Puri V, Czech MP. Adipocyte dysfunctions linking obesity to insulin resistance and type 2 diabetes. Nat Rev Mol Cell Biol 2008; 9(5):367-77. DOI: 10.1038/nrm2391.
  9. Weyer C, Bogardus C, Mott DM, Pratley RE. The natural history of insulin secretary dysfunction and insulin resistance in the pathogenesis of type 2 diabetes mellitus. The Journal of Clinical Investigation 1999; 104: 787-794. DOI: 10.1172/JCI7231.
  10. Spellman CW. Pathophysiology of type 2 diabetes: targeting islet cell dysfunction. J Am Osteopath Assoc 2010;110(3 Suppl 2):S2-7. PMID: 20382838.
  11. Lopez J. Carl A. Burtis, Edward R. Ashwood and David E. Bruns (eds): Tietz Textbook of Clinical Chemistry and Molecular Diagnosis (5th edition): Elsevier, St. Louis, USA, 2012, 2238 pp, 909 illustrations. Indian J Clin Biochem. 2013 Jan;28(1):104–5. DOI: 10.1007/s12291-012-0287-7. PMCID: PMC3547451.
  12. The Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus: Committee Report 2001, American Diabetes Association.
  13. Centers for Disease Control and Prevention. National Diabetes Statistics Report. Accessed in 12.06.2022.
  14. Zimmet P, Alberti KG, Shaw J. Global and societal implications of the diabetes epidemic. Nature 2001; 414:782–787.
  15. Scott A, Chambers D, Goyder E, O’Cathain A. Socioeconomic inequalities in mortality, morbidity and diabetes management for adults with type 1 diabetes: a systematic review. PLoS One. 2017;12 (5): e0177210. DOI: 10.1371/journal.pone.0177210.
  16. Mazidi M, Toth P P, Banach M. C-reactive protein is associated with prevalence of the metabolic syndrome, hypertension, and diabetes mellitus in US adults. Angiology. 2017;(article 331971772928). DOI: 10.1177/0003319717729288.
  17. Alberti KG, Zimmet PZ. Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and its complications. Part 1: diagnosis and classification of diabetes mellitus provisional report of a WHO consultation. Diabet Med. 1998 Jul;15(7):539-53. DOI: 10.1002/(SICI)1096-9136(199807)15:7<539:AID-DIA668>3.0.CO;2-S.
  18. Deshpande A D, Harris-Hayes M, Schootman M. Epidemiology of diabetes and diabetes-related complications. Physical Therapy 2008; 88(11):1254–1264. DOI: 10.2522/ptj.20080020.
  19. Tuttolomondo A, Maida C, Pinto A. Diabetic foot syndrome as a possible cardiovascular marker in diabetic patients. Journal of Diabetes Research. 2015; 2015:12. DOI: 10.1155/2015/268390.
  20. Lee ET, Keen H, Bennett PH, Fuller JH, Lu M. Follow-up of the WHO Multinational Study of Vascular Disease in Diabetes: general description and morbidity. Diabetologia. 2001;44(Suppl 2(2)):S3–13. DOI: 10.1007/PL00002936.
  21. LeRoith D, Fonseca V, Vinik A. Metabolic memory in diabetes--focus on insulin. Diabetes Metab Res Rev. 2005;21(2):85–90. DOI: 10.1002/dmrr.530.
  22. Solli O, Stavem K, Sonbo Kristiansen I. Health-related quality of life in diabetes: The associations of complications with EQ-5D scores. Health and Quality of Life Outcomes. 2010;8(1):18. DOI: 10.1186/1477-7525-8-18.
  23. Linda SG, William HH, Smith PJ. National Diabetes Data Group. Diabetes in America. Bethesda. 2. 1995. Mortality in Non-Insulin-Dependent Diabetes[A] NIH Publication NO.9521468.
  24. International Diabetes Federation. Diabetes Atlas. 2. Brussels.
  25. Available at https://fzo.org.mk/. Accessed in 10.11.2022.
  26. International Diabetes Federation. Available at: https://idf.org/aboutdiabetes/what-is-diabetes/facts-figures.html.
  27. Deshpande A D, Harris-Hayes M, Schootman M. Epidemiology of diabetes and diabetes-related complications. Physical Therapy 2008; 88(11):1254–1264. DOI: 10.2522/ptj.20080020.
  28. American Diabetes Association. Economic costs of diabetes in the U.S. in 2007. Diabetes Care 2008; 31:596–615.
  29. Chen L, Magliano DJ, Zimmet PZ. The worldwide epidemiology of type 2 diabetes mellitus-present and future perspectives. Nat Rev Endocrinol 2012;8(4):228–36.
  30. Source: RSM Government. 2020 program to provide insulin, glucagon, insulin needles, sugar test strips and diabetes treatment and control education. Skopje: 2020.
  31. Available at https://fzo.org.mk/izvestai-potrosuvacka-lekovi-pzz. Accessed in 13.10.2023.
  32. Afroz A, Alramadan MJ, Hossain MN. et al. Cost-of-illness of type 2 diabetes mellitus in low and lower-middle income countries: a systematic review. BMC Health Serv Res 2018; 18: 972. DOI: 10.1186/s12913-018-3772-8.
  33. International Diabetes Federation. International Diabetes Atlas. Available at https://diabetesatlas.org/.
  34. American Diabetes Association. The cost of Diabetes. Available at: https://diabetes.org/about-us/statistics/cost-diabetes.
  35. www.iph.mk. Accessed in 12.12.2022.
  36. Mata-Cases M, Benito-Badorrey B, Roura-Olmeda P, Franch-Nadal J, Pepió-Vilaubí JM, Saez M, Coll-de-Tuero G, GEDAPS (Primary Care Group for the study of Diabetes) of the Catalonian Society of Family and Community Medicine. Clinical inertia in the treatment of hyperglycemia in type 2 diabetes patients in primary care. Curr Med Res Opin 2013; 29:1495–502.
  37. "Global Burden of Disease Study 2019 (GBD 2019) Covariates 1980-2019." 03 Mar.2023, https://ghdx.h